چیزی که همه مردم آن را دوست دارند

این شاعر افغانستانی که با کتاب «کوچه بارانی اشراق» در بخش شعر کلاسیک بزرگسالان جشنواره شعر فجر شناخته شد، در گفت وگو با ایسنا، درباره این مجموعه شعر گفت: مجموعه «کوچه بارانی اشراق» شامل تعدادی از غزلیات من است که در چهار تا پنج سال اخیر سروده شده اند و مثنوی ها، دوبیتی ها و چند شعر جدید نیز در این مجموعه وجود دارد. این اشعار در فضاهای مختلف است. مثلاً یک بعد مشکلات اجتماعی افغانستان است، بعد دیگر مشکلات و مصائب شخصی است که ما انسان های اجتماعی داریم و برخی در فضای دینی و تأملات معرفتی است.

وی سپس در مورد وضعیت شعر در افغانستان گفت: با توجه به توسعه جدی که در این کشور صورت گرفته، وضعیت شعر و ادبیات چندان خوب نیست. از آنجایی که بیشتر شاعران و فعالان ادبی به اروپا و آمریکا مهاجرت کرده اند، عده ای نیز به ایران و پاکستان مهاجرت کرده اند و مجالس و محافلی که در کابل، مزارشریف و هرات داشتیم دیگر نیست.

مبشر با بیان اینکه در افغانستان از فعالیت های ادبی حمایت نمی شود، تصریح کرد: دولتی که در آنجا مستقر است استقبال چندانی از ادبیات نمی کند. البته وضعیت شعر و شاعران افغانستانی در ایران خوب است. زیرا فعالیت شاعران مهاجر به روال معمول ادامه دارد. مجموعه های مشهد، تهران و قم جلسات مستمر هفتگی، محافل ادبی و نقد و بررسی دارند و وضعیت مطلوبی در ایران مشاهده می شود.

این شاعر درباره وضعیت شاعران مهاجری که از زبان فارسی فاصله گرفتند و تأثیری که این امر در شعر آنها داشت، گفت: همانطور که شاعران ایرانی پس از مهاجرت به کشورهای اروپایی مدتی تحت تأثیر فضای آنجا بودند و به همین دلیل فعالیت شعری نداشتند. این اتفاق برای شاعران افغان نیز افتاد. ما در ایران شاعران افغانستانی داشتیم که خیلی جاری بودند و آثار جدیدی داشتند. اما چون به اروپا رفتند در آنجا ناپدید شدند که طبیعی است; زبان فارسی در آنجا رونق نیافت.

وی با اشاره به شاعرانی که هنوز در غرب شعر می گویند، گفت: نباید همان توقعی که از شاعران ایران و افغانستان داریم، از شاعرانی که به اروپا رفته اند داشته باشیم. چون از نظر فرهنگی فضای دوگانه ای را تجربه می کنند. این شاعران با فرهنگ دیگری که گاه با فرهنگ ما در تضاد است آشنا شده اند و دوگانگی را تجربه کرده اند. متأسفانه این وضعیت است.

وی همچنین درباره «بحران مخاطب شعر» که گاهی مطرح می شود، گفت: این موضع خیلی سخت است. از یک سو می بینیم که شعر همچنان رونق گذشته را دارد، از سوی دیگر تحت تأثیر شبکه های اجتماعی از رونق آن نسبت به گذشته کاسته شده و نسل جدید دیگر رغبتی به شعر ندارد. نسل های قبلی داشتند؛ اما فضا همچنان فضای فرهنگ و هنر و ادبیات است. ما ناامید نیستیم.

مبشر سپس به تأثیر شبکه های اجتماعی اشاره کرد و اظهار داشت: شبکه های اجتماعی مردم را کمی سردرگم و پراکنده کرده است و مانند گذشته به شعر نمی پردازند. البته وضعیت ایران بهتر از افغانستان و تاجیکستان به عنوان مناطق فارسی زبان است. چون مهد زبان است و زبان در این کشور رونق می گیرد. گاهی اوقات ممکن است دچار افت و فرورفتگی شود. اما نمی افتد. به نظر من ایران به زودی به فضای سابق خود باز خواهد گشت. زیرا یکی از ویژگی های شعر این است که همه اندیشه های اجتماعی، سیاسی و انسانی را در بر می گیرد و شعر تنها چیزی است که همه مردم آن را دوست دارند. از بقالی گرفته تا کارگر و کارمند. اگرچه در مقایسه با هنرهای دیگر چندان مورد استقبال قرار نمی گیرد. اما همچنان یک پیشنهاد مهم در همه دوره ها بود.

وی درباره اینکه آیا شعر می تواند پاسخگوی نیازهای امروزی باشد یا خیر، گفت: تحولات سریعی در کشور در حال رخ دادن است و هر روز فضای جدیدی در کشور ما ایجاد می شود و هر روز نیاز جدیدی ایجاد می شود، نیازها روز به روز بیشتر می شود. و شعر می تواند بخشی از نیازها باشد، اما نمی تواند پاسخگوی همه نیازها باشد. بهتر است شعر فارسی به مفاهیم انسانی بپردازد. البته یکی از اصول اصلی شعر فارسی بحث های معرفتی و دینی و نیازهای شناختی انسان است.

این شاعر با بیان اینکه شعر فارسی متاثر از ترجمه شعر غربی بوده است، آن را معضل ادبیات خواند و گفت: دغدغه های ذهنی شاعران معطوف به فردی است و از فضای اجتماعی دور هستند و نمی توانند اصالت خود را حفظ کنند. اگر به گذشته شعری خود نگاه کنیم، شاعرانی چون مولوی، حافظ و فردوسی به مفاهیم والای انسانی پرداخته اند و حرفی برای گفتن دارند که می تواند الگو باشد. شاعران با استفاده از این مفاهیم می توانند فضای جدیدی ایجاد کنند و توجه نسل جوان را به مفاهیم انسانی و شناختی معطوف کنند.

وی با اشاره به اینکه متولیان عرصه هنر و رسانه می توانند به شعر جهت دهند، گفت: در مجموع به یک جهت گیری کلی فرهنگ نیاز داریم. فرهنگ را می توان شکل داد و الگو گرفت.

حمید مباشر در پایان درباره مشکلات پیش روی یک شاعر مهاجر در ایران برای انتشار کتاب و شعر گفت: فردی که از وطن اصلی خود به کشور دیگری مهاجرت می کند با مشکلاتی مواجه می شود. این کاملا طبیعی است. در ایران از نظر اقامت، بیمه، اشتغال و مسکن مشکل داریم و اینجا قوانین خاصی برای مهاجران وجود دارد. اما همکاری هایی نیز صورت گرفته است. موفق شدیم در محافل ادبی و هنری حضور داشته باشیم، آثار و کتاب های ما منتشر شد. فضا را مناسب می بینم و مشکلی برای فعالیت و فعالیت ادبی در حوزه ادبیات فارسی وجود ندارد.

انتهای پیام