ایمان راهی به رهایی از خسران

این جملات بخشی از مباحثی بود که دیروز (30 خرداد) در پنجمین جلسه بحث قرآن با عنوان «اسم و توافق» در ساختمان کاردانی پژوهشی واحد جهاد دانشگاهی اصفهان انجام شد و در ادامه بحثی پیرامون سوره عصر

محمد سلطانی، مدرس دانشگاه اصفهان وی در این نشست اظهار داشت: ساختاری که قرآن در آن نازل شده ساختار زبان عربی 1400 سال پیش است. وقتی خداوند می خواهد با انسان صحبت کند باید به زبانی با انسان صحبت کند و با انسان ارتباط برقرار کند و طبیعی است که هر زبانی ویژگی ها و محدودیت هایی دارد.

وی با اشاره به ذکر سوگند خداوند در ابتدای سوره عصر افزود: قسم و تاکید مشکلی است که در قرآن به کرات پیش می آید و سوره عصر نیز با تاکید آغاز می شود. در زبان عربی استرس زیاد است و در زبان فارسی نسبت به عربی استرس و فحش کمتری داریم. گفتار لهجه‌ای از ویژگی‌های عربی حجاز در این زمان است و باید با سازوکار همان دوره تحلیل شود.

این استاد دانشگاه درباره علت سوگند خوردن به خدا در قرآن توضیح داد: خداوند نباید قسم بخورد و این قسم به این دلیل است که خداوند می خواهد مخاطبان خود را آگاه کند و قسم خوردن در عصر از این نظر مهم است. بیانی که خداوند در جای سوگند قرار داده است خود کلمه عصر است. ریشه کلمه عصر در ادبیات عرب به دو معنای لغوی به کار می رود; یکی به معنای زمان، تمام زمان و دیگری به معنای بخشی از زمان یا غروب خورشید است. عصر در این معنا به فشردگی اطلاق می شود و مربوط به واژه های عصاره و اسیر و عصر است که عصر در سوره یوسف نیز به کار رفته است.

سلطانی درباره معنای عصر در سوره عصر نیز گفت: در معنای عصر دو احتمال وجود دارد; یا عصر جاری و آزاد است و به معنای زمان است که مفهومی کلان و معنادار است که در این صورت باید گفت آنچه عنصر زمان است همچنان برای بسیاری از متفکران مشکل دارد یا بخشی از زمان که قبل از غروب آفتاب است و بعد از غروب آفتاب و همان گونه که خداوند به شب اول و شب آخر و سایر اوقات شبانه روز سوگند یاد کرده است، به احتمال زیاد شام و وقت به طور مطلق مقرر شده است.

امیر احمد نژاد، مدیر گروه مطالعات قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان وی همچنین بیان کرد: در ابتدا باید گفت که سوره عصر از اهمیت کلیدی برخوردار است و بر وزن قرآن اثرگذار است و حرکتی عمیق را در ابتدای کار در اقشار مختلف اجتماعی سامان داده است. ما در این باره روایت های مختلفی داریم. در روایت داریم که مسلمانان از اوایل اسلام سوره عصر را قبل از سلام می خواندند. این مقاله نشان می دهد که منطق و برداشت پیامبر(ص) این است که این سوره یک سوره اساسی است.

وی با اشاره به ضرر و زیان بودن انسان که یکی از آیات سوره عصر است، افزود: این سوره ادعای مهمی را مطرح کرده است زیرا قسم خوردن در عصر تا حدودی غیرعادی است. بعد از قسم می گوید که انسان باعث بدی های زیادی می شود و زیان زیادی می بیند. این ترفندی است که قرآن برای جلب توجه مخاطب به کار می برد و پس از جلب توجه، راه حل خود را ارائه می دهد. قرآن می فرماید فقط کسانی که ایمان آورده اند ضرر نمی کنند.

این عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان ایمان و عمل صالح را به هم مرتبط دانست و گفت: رهایی و آزادی و قطع تمام اعتیادها که پیامدهای ایمان است با عمل صالح مرتبط است. عموم مردم زمانی می توانند نجات پیدا کنند که ایمان داشته باشند و این ایمان نیز مراحلی دارد و ناخودآگاه عمل این افراد سودمند است و حرکتی است به نفع دیگران و خودشان بدون اینکه از کسی چیزی بخواهند این کار را انجام می دهند. با جمع شدن افراد این چنینی هسته ای ایجاد می شود و آن ایمان همراه با عمل صالح و ستودنی است و آن نقطه شروع خوبی است. خداوند از بین رفتن بینایی را در اجتماع می بیند و در واقع این حرکت یک حرکت فردی نیست. ایمان و عمل صالح باید در اجتماع انجام شود.

احمدنژاد دستور سوره عصر را دستوری یک خطی اما کلیدی می داند و ادامه می دهد: همه در زندگی روزمره یک عمل صالح را می ستایند و خداوند عمل صالح را با فحشا مخالف می کند و فحشا از فحشا سرچشمه می گیرد یعنی همه آن را بد می دانند. . عبادت فقط کار نیک نیست. بلکه مقدمه ای برای عمل صالح هستند و زمانی ارزشمند هستند که ما را به عمل صالح هدایت کنند.

در ادامه این جلسه سید محمد رجایی رامشه فرمود: هرگاه خداوند سوگند یاد کند، تمام آنچه را که سوگند خورده، قصد می کند، مگر آن که خود بخشی را ذکر کرده باشد که منظورش بوده است. از اول تا آخر عصر در والعصر و از اول تا آخر آنچه نوشته شده در نون والقلم تاکید شده است. والاسر به زمانی اطلاق می شود که از ابتدا تا پایان یک دوره را شامل می شود. عصر ارتباطات، عصر یخبندان و عصر هوش مصنوعی شامل یک دوره و یک دوره است و باید دید خداوند کدام دوران را پیش بینی کرده است.

وی ادامه داد: خداوند دوران خلقت انسان را در اینجا محل بحث قرار داده است. یک دیدگاه این است که مقصود عصر آخرالزمان است و دیدگاه دیگری که عصر را قیامت می داند. به نظر می رسد هر چیزی که انسان است در این آیه مورد بحث است. یعنی خداوند می فرماید انسان از اول تولد تا آخر تولد در زیان است، مثل مخزن پر از آب تا سوراخ یا باز شود و ظرفیتش کم شود. زندگی انسان یک دوره را در بر می گیرد. در مقابل این انصراف از ظرفیت، اگر چیزی دریافت نکند، ضرر کرده است وگرنه منتفع شده است.

این کارشناس مهندسی ذهن با بیان مفهوم ایمان در سوره عصر تصریح کرد: خداوند در ادامه سوره می فرماید اگر می خواهید این سرمایه که جان شماست از بین نرود، جان خود را در امان نگه دارید و از آن محافظت کنید و نگذارید این زندگی از بین برود. آلوده شود ایمان از ریشه ی اطمینان سرچشمه می گیرد و سپس خداوند می گوید عمل صالح انجام دهید. هر نوع نقصی که شما تکمیل می کنید به این معنی است که شما به سمت عمل صالح و تکامل حرکت کرده اید. ایجاد آرامش یعنی کامل کردن و کامل کردن یعنی از ابتدا تا انتها رفع نیازهای خود یا حتی دیگری در جهت تکامل. این که مادر هر روز صبح به صبحانه خانواده، ناهار هر روز و شام آنها هر شب فکر می کند و شکم افرادی که دوباره گرسنه هستند را سیر می کند، به این معنی است که او کار خوبی انجام می دهد.

وی ادامه داد: انسان گاهی یک چیز کامل را ناقص می کند و عمر و زمان خود را تلف می کند، مثلاً فردی که به سمت مواد مخدر رفته یا به بدن دیگران آسیب می رساند و مثلاً مواد مخدر می فروشد یا دزدی می کند. باعث آسیب می شود برعکس، وقتی شخصی را راهنمایی یا راهنمایی می کنید یا دانش بیشتری کسب می کنید، آن عمل یک عمل صالح است و باعث ایجاد آرامش می شود. خداوند به ما می گوید که عمل صالح انجام دهید، یعنی اولاً خرابکاری نکنید و ثانیاً نوعی نقص را کامل کنید.

طی این جلسه، محمد سلطانی وی گفت: در خصوص مفهوم زمان باید توجه داشت که ظرف و ظرفیتی برای پر شدن وجود ندارد. این رویداد دوام ندارد، بلکه لحظه به لحظه گسترش می یابد. هر لحظه خلق می شویم و مانند آب رودخانه، هستی ها یکی پس از دیگری حرکت می کنند، اما ماندگار نیستند. خدا اینجا قسم نخورده است. هر لحظه خداوند وجودی تازه به ما می بخشد. هر لحظه جدیدی که می آید به این معنی است که لحظه قبلی از بین رفته و ناپدید شده و اکنون مهم است. زمان وجودهای متوالی متعدد است. خلاقیت های زیادی وجود دارد. هشتاد سال خلقت مستمر برای انسان و میلیون ها سال خلقت برای هستی. حقیقت و زمان پیوسته نیستند.

وی با اشاره به واژه «انسان لفی خسر» گفت: گاهی خداوند می فرماید از کافران و زیانکاران استفاده می کند، اما عبارت «لفی خسر» به این معناست که انسان به زیان می افتد. در اینجا خسر به معنای افسردگی است. گاهی مردم خودشان فیلم یا بازنده هستند، گاهی در جریان فیلم دیدن می افتند و یکی پس از دیگری بازنده می شوند.

این استاد دانشگاه با بیان مفهوم ایمان اذعان داشت: «امنوا بالله و ایوم الآخر» نشان می دهد که هر ایمانی در قرآن نیامده است، بلکه فقط ایمان به خدا ذکر شده است. آیا ایمان به جای خشونت منجر به امنیت می شود؟ این گفته افرادی است که دین ندارند و افرادی هستند که به خدا اعتقاد ندارند اما در امان هستند. مثلا گاندی آدم امنی است اما قذافی که مسلمان است ظالم است. افراد حزب نازی هم ایمان داشتند، اما این ایمان به خدا نبود، به هیتلر بود. هر باوری به این یقین نمی انجامد.

سلطانی افزود: خداوند در جایی از قرآن ایمان را نکوهش کرده است و می فرماید: «بیسما یااموروکم بهه ایمانوکم»، اینجا درباره برخی یهودیان می گوید چه بد ایمانی دارید. مهم این است که درخت ایمان ما چه میوه ای به بار می آورد. اگر ثمره درخت ایمان بگوید سر حریف را ببر، آن ایمان ایمان الهی نیست. میوه درخت ایمان باید کارهای نیک باشد. صالح به معنای شایسته است و ایمانی که به عمل شایسته نمی انجامد ایمانی نیست که ما را از ضرر نجات دهد.

سپس سید محمد رجایی رامشه فرمود: وقتی خداوند آمنوا را ذکر می کند، یعنی می خواهد اموالی را که به ما داده است، از بین نبریم. هر کدام از ما می توانیم این نعمت را آلوده کنیم. اما خداوند می فرماید نه تنها این را خراب نکنید، بلکه باید عمل صالح انجام دهید. کارهای خوب به زندگی ما می افزایند.

امیر احمد نژاد وی در ادامه با اشاره به اینکه باید بین اعتقاد به فقه و اعتقاد به قرآن تفاوت باشد، گفت: قرآن به خیلی ها می گوید شما ایمان نیاورده اید، اسلام آورده اید. اسلام، یهودیت و مسیحیت ادیان متفاوتی هستند. قرآن کسانی را که به نام دین مرتکب جنایت می شوند مؤمن نمی داند. قرآن ایمان را شبیه عمل صالح می داند. وقتی عمل صالح نباشد ایمان هم نیست. ثمره ایمان عمل صالح است و عمل صالح نشانه ای است که قرآن به ما می دهد. ایمان بدون اعمال نیک وجود ندارد. گاهی به اسم دین فریبکاری می شود اما ایمان نیست.

سلطانی همچنین ایمان رسمی را با ایمان پیش بینی شده در سوره عصر متفاوت دانست و گفت: ایمان رسمی و نگاه آن به دین که امروزه با حضور جدی در برخی مراسم سنجیده می شود، ایمانی نیست که در سوره عصر پیش بینی شده است. ذکر شده است که ایمان به خدا و روز قیامت و اعمال نیک است. این اعتقاد رسمی نزد خداوند معتبر نیست.

احمدنژاد همچنین در لحظات پایانی این دیدار افزود: خیام در این ابیات مفهوم خسران را به خوبی منتقل کرد و می گوید:

“ببین، به کدام طرف دنیا روی آوردم؟” هیچ یک

نتیجه زندگی در دست من چیست؟ هیچ یک

شمع تارابای من اما جایی که نشستم هیچی

من یک لیوان هستم، اما آن را شکستم، چیزی نیست.

وی ادامه داد: گوهر ایمان فراتر از نام ادیان و شعائر انسان را از خسران حفظ می کند و این ایمان است که در سوره عصر برجسته شده است. اولین ثمره ایمان مربوط به آزادی و خرد است. عقل ابزاری است که انسان را از وجود خود در دنیا آگاه می کند. اگر مردی به تشریفات و نام ها یا زندگی روزمره بپردازد و هرگز به حقیقت ایمان فکر نکند، مرد نیست. قرآن در مورد ایمان بسیار صحبت کرده است و می توان گفت که قرآن کتاب ایمان است. اگر این ایمان را با اعتقادات فقهی احاطه کنیم، دیگر جای ایمان پاکی که نام ها و شعائر مختلف دارد، باقی نمی ماند.

وی در پایان به یکی از آیات قاطع در مفهوم ایمان اشاره کرد و گفت: در یکی از آیات قرآن آمده است: «مؤمنان و المؤمنین و نصارا و سبائیان یقین دارند. از خدا و روز بازپسین و عمل صالح، اجرشان نزد پروردگارشان است و نه ترسی از آنان است و نه اندوهگین می‌شوند.» همانا کسانی که ایمان آورده‌اند و کسانی که یهودی و نصاری و صبائی هستند. کسانی که به خدا و آخرت ایمان دارند و عمل صالح انجام می دهند، اجرشان نزد پروردگارشان است و نه می ترسند و نه اندوهگین می شوند.» لازم به ذکر است که آمنوا در ابتدای آیه به معنای ایمان به فقه است.

انتهای پیام